Duurzame energie voor iedereen! De ambitie van oprichter Ad van Wijk met Econcern was torenhoog, en hij wist grote investeerders als Rabobank en Delta Lloyd aan te trekken. Eind 2008 telde het bedrijf dan ook 1400 medewerkers in 24 landen. Maar daarna ging het helemaal mis. Journalisten Siem Eikelenboom en Jorinde Schrijver spraken alle betrokkenen en lazen vertrouwelijke stukken om deze ontluisterende bedrijfsgeschiedenis te ontrafelen. Een aanrader voor lezers van De prooi en De val van SNS Reaal.
Lees hier een fragment uit Windhandel, waarin de eerste barsten in het imperium al zichtbaar worden:
Exorbitant bedrijfsfeest
Op vrijdag 12 september 2008 vliegen alle medewerkers van het Utrechtse duurzame-energiebedrijf Econcern voor drie dagen naar het zonnige eiland Malta. Het is weer tijd voor het jaarlijkse bedrijfsfeest, de zogenaamde Econference. Op de eerste dag is het de bedoeling dat alle collega’s, afkomstig uit 21 verschillende landen, zich organiseren per bedrijfsonderdeel. De dagen erna zijn er workshops, presentaties, een diner en een spetterende white party op het strand achter het hotel, afgesloten met een gezamenlijke plons in het zwembad.
Een paar maanden eerder wordt er op het kantoor in Keulen weinig enthousiast gereageerd als men hoort waar de reis naartoe gaat. Hoe haalt een duurzame-energiebedrijf het in zijn hoofd om maar liefst 1200 medewerkers naar Malta te laten vliegen? Dat druist toch tegen alle principes in? De Duitse vestiging kan het milieuvervuilende feestje niet waarderen en besluit de uitnodiging af te slaan.
Waar ze echter geen rekening mee hebben gehouden, is dat hun topman in Nederland, Ad van Wijk, weinig sympathie kan opbrengen voor deze ‘werkweigering’. Hij laat zijn plannen onder geen beding dwarsbomen door een stel Duitse principiëlen, zo blijkt uit de marsorder die het hoofdkantoor in Utrecht uit doet gaan. Wie niet op het feest aanwezig is, kan een andere baan gaan zoeken, zo is de strekking van de boodschap. De Duitse collega’s binden in, maar niet zonder protest. Als iedereen zich op zaterdagavond braaf in de voorgeschreven witte kleding hijst, trekken de Duitse collega’s een zwart t-shirt aan met daarop een tekst die neerkomt op ‘Ik wil hier niet zijn’.
Een Deens logo en een Hollywood-directie
Net als bij eerdere bedrijfsfeesten staat ook op Malta weer die kale man op het podium. Hij is maandenlang in touw geweest om een van de hoogtepunten van het evenement voor te bereiden: (de presentatie van) het project ‘rebranding’. De Nederlandse aanwezigen kennen de man maar al te goed. De oud-anchorman van de AVRO, Karel van de Graaf, duikt regelmatig op in de gangen van het hoofdkantoor in Utrecht.
Het gaat op Malta echter niet over de precieze activiteiten of functie van Van de Graaf. Het hele feest staat in het teken van de toekomst, omdat Econcern op het punt staat de wereld te veroveren, en daar hoort een nieuw logo bij dat alle bedrijfsonderdelen van Econcern eenzelfde look and feel geeft. Samen met het Deense reclamebureau Scandinavian Design Lab, begeleid door het Nederlandse VODW Marketing, is Van de Graaf gekomen tot een nieuw ‘one brand’-beeldmerk: de witte letters van de bedrijfsnaam Econcern door elkaar gehusseld en in een cirkel geplaatst, tegen een fuchsia achtergrond.
Ook het bestuurstrio Van Wijk, Van der Leun en Berkhout heeft zich min of meer laten ‘rebranden’. De drie mannen staan op een poster afgebeeld als Hollywood-sterren, met daaronder de tekst ‘The Sustainables’, vrij naar de misdaadfilm The Untouchables. De mannen kijken stuurs voor zich uit; ze lijken vastberaden de wereld te veroveren met hun windturbines, zonnepanelen en bioraffinage. Hoewel sommige aanwezigen op Malta de wenkbrauwen fronsen bij het zien van al deze reclame- uitingen, lijkt het gros van de medewerkers de nieuwe ‘positionering’ als zoete koek te slikken.
‘They play poker with my money’
De bestuurders van het eerste uur, Van Wijk en Van der Leun, dansen die avond vrolijk tussen de medewerkers. Net als een grote groep uitgelaten collega’s belanden ook zij met kleren aan in het zwembad. Nummer drie, Dirk Berkhout, zoekt daarentegen liever de rust op. Eerder die dag heeft hij nog een bijzonder optreden verzorgd, herinnert een voormalig medewerker zich: ‘Tijdens een speech sprak hij ineens een waarschuwing uit over de instabiliteit van het bedrijf. Maar iedereen lachte en dacht dat het een grap was. Hij wist in september gewoon al dat het bedrijf naar de knoppen zou gaan!’ Hij vond dat het management zich niet moest mengen met het voetvolk, vervolgt de medewerker. ‘Later ontglipte hem dat hij die duik van Van Wijk in het zwembad al helemaal het toppunt vond. Een bestuurder van een multinational doet zoiets niet, zei hij.’
Tussen de feestende medewerkers bevindt zich ook Iris van Wijk, de dochter van Ad van Wijk. Samen met haar vriendje Gijs de Reeper heeft ze haar verblijf in Zuid-Amerika even onderbroken voor een bezoekje aan Malta. Wat maar weinig mensen weten is dat zij allebei op de loonlijst van Econcern staan. Vanuit een klein kantoortje in Santiago de Chile ‘helpen’ ze met het op poten zetten van de handel in co2-rechten in Latijns- Amerika, via het Econcern-bedrijfsonderdeel OneCarbon. Op hun gezamenlijke reisweblog schrijft De Reeper:
‘Het kantoor in Chili is pas een jaar oud, er werkten tot voor kort maar twee mensen, en bevindt zich in het hart van Providencia, de middenklasse wijk van Santiago. De oorspronkelijke bedoeling was dat Iris parttime stage zou gaan lopen naast haar uni, maar dat ging het niet worden. De uni is te druk, dus nu zal ze pas in juli beginnen.’
Als de berichten over de uitspattingen op Malta enige tijd later de hoofdkantoren van de aandeelhouders bereiken, kunnen zij hun oren nauwelijks geloven. Vooral als duidelijk wordt dat er bijna 2 miljoen euro aan het feest is gespendeerd, in de maand dat de kredietcrisis in volle hevigheid uitbarst. ‘Mijn bloeddruk steeg naar het plafond,’ meldt een betrokkene. ‘Ik dacht alleen maar: they play poker with my money.’ Dit gevoel wordt sterker als in de weken erna duidelijk wordt dat het aan het Malta-feest gekoppelde ‘rebranding’-project ook nog eens miljoenen heeft gekost. Dat deze aandeelhouder nou juist iemand is wiens temperament niet op de proef gesteld moet worden, wordt binnen een halfjaar pijnlijk duidelijk.